آزمایش و درجه زردی نوزاد
درجه زردی نوزاد و همه چیز درباره آن
زردی نوزاد یکی از شایع‌ترین مشکلاتی است که بسیاری از والدین در هفته‌های اول تولد نوزاد خود با آن مواجه می‌شوند. زردی به دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون نوزاد به وجود می‌آید و معمولاً در پوست و سفیدی چشم‌ها، رنگ زرد مشخصی ایجاد می‌کند. تشخیص و کنترل درجه زردی نوزاد اهمیت زیادی دارد زیرا در صورت عدم درمان به موقع، ممکن است عوارض جدی برای کودک ایجاد شود.
زردی نوزاد چیست؟
زردی نوزاد یا هیپر بیلی‌روبینمی وضعیتی است که در آن سطح بیلی‌روبین خون نوزاد افزایش می‌یابد. بیلی‌روبین یک ماده زرد رنگ است که در نتیجه تجزیه گلبول‌های قرمز قدیمی در بدن ایجاد میشود. معمولاً کبد نوزادان تازه متولد شده به طور کامل توسعه نیافته و نمی‌تواند بیلی‌روبین را به خوبی دفع کند، به همین دلیل این ماده در خون و بافت‌ها تجمع پیدا می‌کند.
درجه زردی نوزاد و معیارهای آن
درجه زردی نوزاد معمولاً براساس میزان بیلی‌روبین خون تعیین میشود. این درجه‌بندی به پزشکان کمک می‌کند تا شدت زردی را تشخیص داده و بهترین روش درمان را انتخاب کنند.
- زردی خفیف (بیلی‌روبین کمتر از ۱۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر): معمولاً نیازی به درمان خاصی ندارد و با تغذیه مناسب و مراقبت‌های معمولی بهبود می‌یابد.
- زردی متوسط (بیلی‌روبین بین ۱۰ تا ۱۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر): نیاز به مراقبت و نظارت دقیق‌تر دارد و گاهی ممکن است نیاز به فتوتراپی باشد.
- زردی شدید (بیلی‌روبین بالاتر از ۱۵ میلی‌گرم در دسی‌لیتر): نیاز به درمان فوری و شدیدتر دارد تا از عوارض خطرناک جلوگیری شود.
علائم درجه‌های مختلف زردی نوزاد
- زردی خفیف: زردی پوست در نواحی صورت و سینه
- زردی متوسط: زردی به بخش‌های پایین‌تر بدن مانند شکم و پاها گسترش می‌یابد
- زردی شدید: زردی در سراسر بدن و چشم‌ها به وضوح دیده میشود و نوزاد ممکن است علائم بی‌حالی، تغذیه ضعیف و بی‌قراری داشته باشد.
راه‌های تشخیص و اندازه‌گیری درجه زردی
برای تشخیص دقیق درجه زردی نوزاد، پزشک از آزمایش خون برای اندازه‌گیری سطح بیلی‌روبین استفاده می‌کند. همچنین در برخی موارد از دستگاه‌های غیرتهاجمی مثل بیلی‌سکان (BiliScan) که روی پوست نوزاد قرار می‌گیرد، کمک گرفته میشود.
درمان بر اساس درجه زردی نوزاد
- درمان خانگی و مراقبت‌های ساده: در درجه زردی خفیف، افزایش تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک میتواند به کاهش بیلی‌روبین کمک کند.
- فتوتراپی: یکی از درمان‌های رایج برای زردی نوزاد است که با استفاده از نور آبی مخصوص، بیلی‌روبین در پوست شکسته شده و دفع میشود.
- تعویض خون: در موارد زردی شدید که فتوتراپی موثر نباشد، ممکن است نیاز به تعویض خون باشد تا سطح بیلی‌روبین کاهش یابد.
عوامل موثر در شدت زردی نوزاد
- تولد نوزاد زودرس (نارس)
- ناسازگاری گروه خونی بین مادر و نوزاد
- کم‌آبی و تغذیه ناکافی
- عفونت‌های خونی یا دیگر بیماری‌های زمینه‌ای
نکات مهم برای والدین
- به محض مشاهده رنگ زرد در پوست یا چشم نوزاد، سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- نوزاد را به موقع و به مقدار کافی شیر دهید تا بیلی‌روبین دفع شود.
- اگر پزشک فتوتراپی تجویز کرد، حتما دوره درمان را کامل کنید.
از تماس نوزاد با نور خورشید بدون محافظت خودداری کنید.
درجه زردی نوزاد در تعداد قابل توجهی از کودکان موقعی که به دنیا می آیند بالاست و این عدد در نوزادان مختلف متفاوت است که البته این میزان از طریق آزمایش زردی نوزاد به دست می آید.
اما سوال اساسی اینجاست که بیماری مذکور در چه محدوده ای بی خطر است و در چه عددی میتواند والدین را مجبور به استفاده از روش های درمانی نماید؟
ابتدا ضرورت دارد والدین درجه زردی نوزاد خود را به طور دقیق بدانند. روشهای مختلفی برای تعیین این عدد وجود دارد که به طور کلی عبارتند از آزمایش زردی نوزاد از خون، استفاده از بیلی چک و یا استفاده از جدول نوزادان.
درجه زردی نوزاد تا سن 4 روزگی نباید بیشتر از 8 باشد. اگر چه عدد 8 نیز حکایت از وجود مقدار کمی از بیماری دارد اما قاعدتا بعد از چند روز خود به خود رفع میشود.
چنانچه میزان درجه بیشتر از این مقدار باشد یعنی نوزاد زردی دارد و معمولا پزشک برای تشخیص علت و درمان آن اقدام مینماید. مقدار درجه تا زیر 20 در صورت آزمایش و تشخیص به موقع به راحتی قابل درمان است.
اگر شدت درجه بیشتر از این مقدار باشد کودک باید بستری گردد.
زردی در نوزادان معمولا از سه روزه خودش را نشان میدهد و تا پنج روزه به ثبات میرسد. در چنین حالتی پزشک به راحتی میتواند بر اساس شرایط فیزیکی نوزاد و میزان زردی در نوزاد یک روش درمانی متناسب را تجویز نماید.
اگر درجه زردی نوزاد پنج روزه پایین باشد از روشهای تغذیه ای و سنتی و اگر میزان آن بیشتر باشد از نوردرمانی استفاده میشود. برای درجات بالاتر زردی نیز پزشک روشهای دیگری را تجویز خواهد کرد.
چگونه بفهمیم درجه زردی نوزاد ما کاهش یافته است؟
توصیه اکید می شود والدین عزیز و مادرانی که به تازگی زایمان کردند مرتب و هر چند ساعت یکبار درجه زردی نوزاد خود را مطابق جدول زردی نوزادان در منزل کنترل نمایند و در صورت هر گونه شک و تردید و یا وجود هر گونه علائم سریعا کودک خود را نزد پزشک برده تا با آزمایش زردی نوزاد از میزان دقیق آن مطلع گردند.
اگر چه از ظاهر و رنگ پوست نوزاد میتوان متوجه خوب شدن بچه شد اما جهت اطمینان و اطلاع از میزان دقیق آن لازم است که مجددا آزمایش خون داده و یا از دستگاه بیلی چک استفاده نمود. چنانچه عدد بیلی روبین به کمتر از 8 میلی گرم بر دسی لیتر برسد درمان کامل میباشد. البته بعضی از پزشکان ترجیح میدهند این عدد به حدود 5 کاهش یابد تا احتمال برگشت به صفر برسد.
“آزمایش زردی نوزاد بهترین راه تعیین درجه زردی نوزاد است”
به والدین عزیز پیشنهاد می گردد چنانچه فرزندشان زردی دارد از دستگاه زردی نوزاد خانگی استفاده کنند. جهت اجاره دستگاه زردی نوزاد با شماره 09214157118 تماس بگیرید. دستگاه ها کالیبره شده و بروز و معتبر هستند و با خیال راحت و بدون هیچ گونه دردسر بیمارستانی، میتوانید نوزاد خود را در منزل درمان کنید.
چرا که استفاده از روشهای سنتی و خانگی و گیاهی اثر درمانی قطعی ندارند ضمن اینکه گاهی اوقات مدت زمان بهبودی نوزادان طولانی می شود و یا بعضی وقتها برعکس شده و شدت بیماری افزایش یابد که باعث خواهد شد درمان کودک سخت تر شده و مشکلات بعدی را ایجاد نماید.
آزمایش زردی نوزاد چگونه است؟
به طور کلی به دو صورت میتوان آزمایش زردی نوزاد را انجام داد و به میزان دقیق درجه آن رسید که عبارتند از “دادن آزمایش خون” و استفاده از “دستگاه بیلی چک”.
برای دادن آزمایش خون ضرورت دارد که نوزاد را به آزمایشگاه معتبر برده و از وی چند قطره خون گرفته شود. قطعا با گرفتن خون نوزاد صدای گریه اش بلند شده و چشمان مادر نیز بدون استثنا کاملا خیس و اشک آلود.
اما چاره چیست رسیدگی و درمان نوزاد تازه رسیده از هر چیزی مهمتر و واجب تر است. بعد از حدود 2 ساعت جواب آزمایش حاضر خواهد شد و متعاقبا درمان زردی نوزاد نیز آغاز خواهد شد.
اما روش دیگری نیز برای تعیین درجه زردی نوزاد وجود دارد و آن استفاده از دستگاه بیلی چک است. دیگر لازم نیست که نوزاد را به آزمایشگاه برد بلکه میتوان دستگاه را که کمی بزرگتر از یک موبایل است به منزل انتقال داد.
ضمنا دیگر نیازی به گرفتن خون از نوزاد و درد کشیدنش نیست بلکه فقط با نزدیک کردن دستگاه به پیشانی بچه میتوان میزان زردی اش را اندازه گیری کرد.
اگر چه استفاده از این روش بسیار راحت و بدون آزار کودک است اما دقت آزمایش خون به مراتب بالاتر از استفاده از دستگاه است و بسیاری در نتیجه بسیاری از پزشکان نوزادان را روانه آزمایشگاه میکنند.
اگر نوزاد شما زردی داشته باشد، حتماً پس از اقدامات درمانی نظیر فتوتراپی دوست دارید بدانید وضعیت او چقدر بهبود پیدا کرده یا احیاناً بدتر شده است؟ و در واقع میزان زردی نوزاد را بدانید.
حتی ممکن است بخواهید قبل از شروع درمان وضعیت او را بدانید و بررسی کنید که آیا شرایط او عادی است یا اوضاع وخیم تر از آنی است که فکر می کنید…
در ادامه با روند بررسی میزان زردی نوزاد آشنا می شویم.
زردی نوزاد از چشم‌ها آغاز می شود و سپس در قسمت های دیگر بدن نیز پخش می شود.
البته گاهی ممکن است درجه زردی باعث شود به سادگی نتوان آن را در چشم (سفیدی چشم) تشخیص داد و یا عوامل دیگری باعث این امر شود.
معمولان پزشکان اطفال برای تشخیص میزان زردی نوزاد از بیلی روبین چک استفاده می کنند، گرچه بیلی روبین چک دستگاهی پیشرفته است، اما باز هم قادر به تشخیص دقیق میزان زردی نیست.
از اینرو در نهایت مطمئن ترین راه تجویز می شود که آزمایش بیلی روبین است.
اما اینکه نوزادی مثلاً دارای عدد بیلی روبین 12 باشد، همیشه خطرناک نیست، در واقع خطر را عدد بیلی روبین به همراه فاکتور های دیگری تعیین می کنند.
عوامل خطر
معمولاً پزشکان جدولی در اختیار دارند که بر اساس آن عوامل خطرزا در درمان زردی را بوسیله آن بررسی می کنند.
این جدول شامل مواردی مانند آنچه در ادامه مشاهده می کنید، می باشد:
نوزادان با عوامل خطر زیاد:
- زردی بالینی در 24 ساعت اول تولد
- سطح بیلی روبین زیاد نوزاد در نمودار بوتان
- نوزادی که در هفته های 35 یا 36 بدنیا آمده است.
- کمبود آنزیم G 6PD
- اگر در خانواده نوزاد دیگری با سابقه زردی که منجر به فتوتراپی شده، وجود داشته باشد.
- ناسازگاری خونی و کومبس مستقیم مثبت
- وجود سفال هماتوم و یا اکیموز گسترده بر روی پوست
- کاهش وزن بیش از ده درصد در روزهای اول تولد
- تغذیه ناکافی شیر مادر
- سن داخل رحمی 35 تا 36 هفته
نوزادان با عوامل خطر متوسط
- بیلی روبین متوسط در نمودار بوتان
- زردی بالینی در 24 ساعت اول تولد
- سن داخل رحمی 37 تا 38 هفته
- سابقه ابتلای خواهر یا برادر نوزاد به زردی که نیازی به فتوتراپی نداشته است.
- نوزادان پسر
- نوزاد ماکروزومیک مادر دیابتیک
نوزادان با عوامل خطر کم
- بیلی روبین در منتطقه کم خطر در نمودار بوتان
- نوزادی که پس از 38 هفته به دنیا آمده است.
- دریافت کافی شیر مادر
- نوزادانی که پس از 48 ساعت از بیمارستان مرخص شده اند.
فتوتراپی
با توجه به فاکتورهای میزان خطر ذکر شده در این مقاله، پس از اینکه سطح خطر نوزاد اندازه گیری شد، احتمالاً به صورت زیر جهت درمان فتوتراپی توسط پزشک اقدام میگردد:
- در صورتی که زردی نوزاد طی 24 ساعت اول تولد باشد، با هر سطح خطری، نوزاد جهت فتوتراپی در بیمارستان و رسیدگی پزشکی بستری می شود.
- اگر زردی بین 24 ساعت تا 48 ساعت پس از تولد باشد،سطح بیلی روبین توسط آزمایش خون بر اساس میلی گرم بر دسی لیتر اندازه گیری میشود، در نوزادان پر خطرر اگر سطح بیلی روبین 8 به بالا باشد، فتوتراپی نیاز است، برای نوزادان با خطر متوسط عدد 10 به بالا و برای نوزادان با ریسک خطر کم عدد 12 به بالا ملاک فتوتراپی می باشد.
- اگر زردی بین 48 ساعت تا 72 ساعت پس از تولد خودش را نشان دهد، سطح بیلی روبین اندازه گیری مشود و برای نوزادان پرخطر عدد 10 به بالا، نوزادان با خطر متوسط عدد 12 به بالا و نوزادان کم خطر عدد 14 به بالای بیلی روبین در آزمایش خون، ملاک فتوتراپی می باشد.
- اگر زردی بعد از 72 ساعت پس از تولد نمایان شود، در نوزادان پر خطر عدد 12 به بالا، در نوزادان را خطر متوسط عدد 14 به بالا و در نوزادان کم خطر، عدد 16 به بالای بیلی روبین در آزمایش خون، مبنای فتوتراپی می باشد.
- جهت اجاره دستگاه درمان زردی نوزاد کلیک کنید
جدول زردی نوزاد بر اساس سن بصورت کامل در ادامه آورده شده است و درجه زردی نوزادان را مشخص می‌کند:
| سن نوزاد | سطح نرمال بیلی روبین نوزاد |
| نوزاد یک روزه | کمتر از ۸.۸ |
| نوزاد ۲۴ تا ۴۸ ساعته | کمتر از ۱۱.۳ |
| نوزاد بالای ۷۲ ساعت | کمتر از ۱۲.۷ |
در جدول بیلی روبین نوزاد، وزن نوزاد، جنسیت نوزاد و گروه خونی مادر نیز تاثیرگذار خواهند بود.
نمودار بوتانی یا نمودار تشخیص میزان خطر زردی نوزاد
تا کنون عوامل موثر در انتخاب روش و درمان زردی خصوصاً به روش فوتوترایی را توضیح دادیم.
اما در کنار عواملی که ذکر شد، نمودار بوتان نیز یک روش اندازه گیری شدت خطر زردی می باشد که به پزشکان در تصمیم گیری کمک می کند.
نمودار بوتان رابطه مستقیم با سن نوزاد بر حسب ساعت و میزان بیلی روبین خون دارد.نموگرام بوتانی برای تشخیص شدت زردی نوزاد / جدول زردی نوزاد
برای درک بهتر نمودار، فرض کنید سن نوزاد 84 ساعت می باشد و سطح بیلی روبین خون او نیز 12 می باشد، این بدان معنی است که نوزاد در وضعیت مناسب است و روی نمودار تقریباً روی خط سبز قرار می گیرد.نمونه نقطه تلاقی وضعیت زردی نوزاد در منحنی بوتانی
مدفوع نوزادی که زردی دارد چه رنگی است؟
زردی نوزاد معمولا از طریق رنگ پوست، سفیدی چشم، تب و تغذیه کودک تشخیص داده میشود.
اما در نوزاد مبتلا به زردی علائم دیگری نیز مشاهده میشود. از آن جمله میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- ضعف نوزاد در مکیدن شیر
- نوزاد بسیار بی‌قرار است و مدام گریه می‌کند
- نوزاد همیشه خواب‌آلود می باشد
زردی نوزاد از طریق بررسی ادرار و مدفوع نیز امکانپذیر است.
رنگ مدفوع نوزاد تازه متولد شده در حالت عادی به رنگ سبز، زرد و نارنجی است اما این موضوع در نوزادان مبتلا به زردی درست نیست.
درصورتی که چنین علائمی در نوزاد خود مشاهده کردید به بیمارستان و متخصص اطفال مراجعه کنید:
- نوزادانی که درگیر زردی هستند، ادراری تیره، کدر و یا زرد دارند. در حالت طبیعی ادرار باید کاملا بی‌رنگ باشد.
- در حالت طبیعی رنگ مدفوع نوزادان زرد یا نارنجی است اما در نوزادان درگیر زردی (مدفوع نوزاد دارای زردی) بی‌رنگ است.
مدفوع سبز تیره در نوزادی که زردی دارد و در حال درمان با دستگاه فتوتراپی است، میتواند دلایل مختلفی داشته باشد که معمولاً جای نگرانی زیادی نیست اما بهتر است به نکات زیر توجه کنید:
- تغییر در سرعت عبور غذا در روده:
فتوتراپی و تغییر در وضعیت تغذیه ممکن است باعث شود مدفوع سریع‌تر از حد معمول از روده عبور کند. وقتی مدفوع سریع‌تر عبور کند، صفرا (که رنگ سبز دارد) کمتر شکسته و تجزیه میشود و به همین دلیل رنگ مدفوع تیره‌تر و به سمت سبز می‌رود. - تغذیه با شیر مادر یا شیر خشک:
گاهی تغذیه نوزاد با شیر مادر یا تغییر در نوع شیر مصرفی میتواند باعث رنگ سبز مدفوع شود. به خصوص اگر نوزاد مقدار زیادی شیر دریافت کند و روده‌ها سریع‌تر کار کنند. - تغییرات در ترکیب بیلی‌روبین:
در زمان درمان زردی با فتوتراپی، شکستن بیلی‌روبین و دفع آن ممکن است رنگ مدفوع را تغییر دهد و به سبز تیره متمایل کند. - عدم تعادل باکتریایی روده:
گاهی درمان و تغییر در روند تغذیه میتواند تعادل باکتری‌های روده را تغییر دهد که روی رنگ و قوام مدفوع تاثیر می‌گذارد.
چه زمانی باید نگران شد؟
اگر مدفوع سبز تیره همراه با علائم زیر باشد، بهتر است سریعاً به پزشک مراجعه کنید:
- خون یا مخاط در مدفوع
- بی‌اشتهایی یا بی‌قراری زیاد نوزاد
- تب یا علائم عفونت
- تغییرات رنگ شدید مثل مدفوع سفید یا خیلی کم‌رنگ
- بی حالی یا کاهش وزن
درمان زردی نوزاد با ۳ راهکار
همزمان با انجام تست زردی نوزاد امکان انجام اقدامات درمانی نیز وجود دارد. بسته به شدت زردی نوزاد اقدامات درمانی متفاوت خواهد بود.
البته بدیهی است که هر اقدام درمانی کاملا تحت نظارت پزشک انجام میشود و دستور آن را پزشک صادر می‌کند.
۱. دستگاه فتوتراپی
دستگاه فتوتراپی یا دستگاه نوردرمانی اولین اقدام درمانی برای بهبود زردی نوزاد است.
استفاده از این دستگاه در منزل نیز امکانپذیر است. البته به شرطی که عدد زردی نوزاد بیش از اندازه بالا نباشد و به
مراقبت‌های مدام پرستاران نیاز نداشته باشد.
معمولا زمانی که عدد زردی نوزاد بین ۱۰ تا ۱۵ است میتوان از دستگاه فتوتراپی در منزل استفاده کرد.
در غیر این صورت کمک گرفتن از کادر بیمارستانی بهترین تصمیم برای نوزاد خواهد بود.
توجه داشته باشید که در این روش کودک باید در درون دستگاه و زیر نور بخوابد.
در حالی که چشم‌ها و آلت تناسلی نوزاد کاملا پوشیده باشد، سایر قسمت‌های بدن باید بدون لباس باشد.
هر دو ساعت یک بار (یا طبق دستور مشاور و یا پزشک زردی) نوزاد از دستگاه خارج میشود و با شیر مادر تغذیه میشود.
بدیهی است که استفاده از این دستگاه در منزل رفاه بیشتری برای خانواده‌ها خواهد داشت.
البته به شرطی که پزشک اجازه استفاده از دستگاه در منزل را بدهد.
در این روش با توجه به میزان زردی نوزاد، میزان بیلی روبین هر ۴ الی ۱۲ ساعت چک میشود و چنانچه بیلی روبین به عدد ۸ برسد، فتوتراپی قطع میشود.
۲. تعویض خون
در شرایط حاد و زمانی که زردی شدید باشد و با درمان با فتوتراپی جواب ندهد، خون نوزاد یا خون مادر باید تعویض شود.
۳. قطره زردی یا بیلی ناستر
استفاده از قطره زردی نوزاد یا بیلی ناستر به همراه فتوتراپی و تغذیه مداوم کودک با شیر مادر، روش درمانی دیگری برای درمان زردی است.
از کجا بفهمیم زردی نوزاد خوب شده است؟
اگر زردی نوزاد شما به علت فیزیولوژیک باشد، به طور طبیعی حداکثر تا دو هفته پس از تولد بهبود خواهد یافت.
مهم است که کودک در این مدت به طور کافی با شیر مادر تغذیه شود و در صورت لزوم فتوتراپی انجام شود.
بهبود زردی نوزاد با رفع علائم آن قابل تشخیص است.
اگر موارد زیر در نوزاد شما به حالت عادی برگشت یعنی مشکل زردی برطرف شده است:
- رفع زردی در صورت و چشم‌ها
- رفع زردی در گردن، شکم و کف پاها
- رنگ طبیعی ادرار
- کاهش بی‌قراری نوزاد
- افزایش میل کودک به شیر مادر
اگر میزان بیلی روبین خون کودک شما خیلی زیاد تشخیص داده شود احتمالا پزشک به شما توصیه می‌کند که پس از انجام روشهای درمانی مجدد آزمایش زردی نوزاد را انجام دهید.
خلاصه
تعیین شدت زردی نوزاد تنها با مشاهده عدد بیلی روبین در آزمایش خون اندازه گیری نمی شود و به عوامل متعددی از جمله سن نوزاد بر حسب ساعت و همچنین عواملی چون سابقه زردی در خانواده، گروه خونی نوزاد و مادر، وزن نوزاد، سن داخل رحمی نوزاد و غیره بستگی دارد.
تعیین نوع درمان از جمله فتوتراپی در بیمارستان و یا اجاره دستگاه فتوتراپی در منزل برای درمان زردی نیز به عهده پزشک اطفال می باشد و بهتر است مادر و پدر از قبل در زمینه مراقبت های لازم آگاهی داشته باشند.
جدول زردی نوزاد بر اساس سن و وزن ـ